Οι επιπτώσεις του διαβόητου χημικού BPA «περνούν από γενιά σε γενιά»

H δισφαινόλη Α χρησιμοποιείται ευρέως σε συσκευασίες τροφίμων και ποτών  

Η έκθεση σε χαμηλά επίπεδα της διαδεδομένης χημικής ουσίας δισφαινόλης Α, ή BPA, προκαλεί αλλαγές στη συμπεριφορά και στη λειτουργία των γονιδίων οι οποίες κληροδοτούνται από γενιά σε γενιά. «Ακόμα και αν απαγορεύαμε το BPA αύριο, οι επιδράσεις του θα διαρκούσαν για αρκετές ακόμα γενιές» προειδοποιούν ερευνητές που μελέτησαν το φαινόμενο σε ποντίκια.

Η δισφαινόλη Α χρησιμοποιείται σήμερα σε μια πληθώρα προϊόντων, από τις συσκευασίες τροφίμων έως το χαρτί για αποδείξεις, και είναι πλέον ανιχνεύσιμη στο αίμα και τα ούρα των περισσότερων ανθρώπων.

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι η ουσία μιμείται τη δράση των οιστρογόνων και συνδέεται με ορμονικές διαταραχές, αυξημένο κίνδυνο καρκίνο του μαστού και του προστάτη, καθώς και με μεταβολικές διαταραχές όπως ο διαβήτης και η παχυσαρκία.

Ο Καναδάς είναι η μόνη χώρα που αναγνωρίζει το BPA ως τοξική ουσία, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Κίνα έχουν απαγορεύσει τη χρήση της στα μπιμπερό.

Τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να συγκεντρώνονται ενδείξεις ότι η δισφαινόλη Α προκαλεί επιγενετικές αλλαγές, δηλαδή προκαλεί χημικές τροποποιήσεις του DNA που επηρεάζουν την έκφραση (λειτουργία) πολλών γονιδίων.

Και οι επιγενετικές αλλαγές στο γενετικό υλικό των σπερματοζωάριων και των ωαρίων είναι γνωστό ότι κληροδοτούνται στην επόμενη, ή ακόμα και τη μεθεπόμενη γενιά.

Τώρα, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια αναφέρουν ότι το BPA προκαλεί μετρήσιμες επιπτώσεις σε ποντίκια οι οποίες διαρκούν για τουλάχιστον τέσσερις γενιές πειραματόζωων.

Η Έμιλι Ρίσμαν και οι συνεργάτες της πειραματίστηκαν με θηλυκά ποντίκια, στον οποίων την τροφή προστέθηκε BPA πριν από το ζευγάρωμα και κατά τη διάρκεια της κύησης. Τα επίπεδα BPA στον οργανισμό των θηλυκών πειραματόζωων ήταν παραπλήσια με αυτά που απαντώνται στο ανθρώπινο αίμα.

Οι απόγονοι της πρώτης γενιάς εμφάνισαν μεταβολές της γονιδιακής έκφρασης καθώς και συμπεριφορικές διαταραχές όπως μειωμένες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, σε σχέση με τα ποντίκια στην ομάδα ελέγχου. Η παρατήρηση αυτή βρίσκεται σε συμφωνία με προηγούμενες μελέτες, οι οποίες έδειχναν ότι η προγεννητική έκθεση ποντικών σε BPA προκαλεί άγχος, επιθετικότητα και έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών.

Οι αλλαγές της γονιδιακής έκφρασης και οι συμπεριφορικές διαταραχές ήταν εντονότερες στην πρώτη γενιά, ήταν όμως ανιχνεύσιμες ακόμα και στην τέταρτη, αναφέρουν οι ερευνητές στο Endocrinology, την επιθεώρηση της αμερικανικής Εταιρείας Ενδοκρινολογίας.

«Το BPA είναι πανταχού παρόν -στον αέρα, στο νερό, στα τρόφιμα και τον οργανισμό μας» επισημαίνει η Δρ Ρίσμαν.

«Ακόμα κι αν το απαγορεύαμε αύριο, αποσύραμε όλα τα προϊόντα που το περιέχουν, και το απομακρύναμε από όλες τις χωματερές, οι επιπτώσεις θα παρατείνονταν για πολλές ακόμα γενιές, εφόσον τα αποτελέσματα στα ποντίκια ισχύουν και για τον άνθρωπο» προειδοποιεί.

Μια ακόμη μελέτη Ισπανών, Σουηδών και Αμερικανών [1] διαπίστωσε ότι η ένωση αυτή, ακόμη και σε πολύ μικρές δόσεις, διπλασιάζει την έκκριση ινσουλίνης οδηγώντας σε παχυσαρκία και διαβήτη. Μάλιστα οι ερευνητές έδειξαν για πρώτη φορά τον χημικό μηχανισμό δράσης της BPA σε δοκιμές σε ανθρώπινα κύτταρα. Η δισφαινόλη Α ή BPA είναι μια χημική ένωση η οποία χρησιμοποιείται ευρέως στην κατασκευή πλαστικών  (πολυκαρβονικών) και ρητινών με ετήσια παραγωγή πάνω από 2 εκατομμύρια τόνους αλλά και με έκλυση πάνω από 100 τόνους στο περιβάλλον [2]. Η  ΒΡΑ δυστυχώς βρίσκεται σε πολλά προϊόντα καθημερινής χρήσης [3] όπως πλαστικά δοχεία και πλαστικά μπουκάλια ποτών, μπιμπερό, πιάτα, κούπες, ποτήρια, πλαστικά κουτάλια και κονσέρβες, CD, DVD, ηλεκτρονικό εξοπλισμό, αθλητικό εξοπλισμό, όπως παπούτσια, εξοπλισμό αυτοκινήτων, κ.τ.λ.
                Εκατοντάδες  μελέτες τα τελευταία χρόνια συνέδεσαν την ΒΡΑ με πλήθος σοβαρών προβλημάτων, όπως ο καρκίνος του μαστού, του προστάτη, των όρχεων, του θυρεοειδούς, καρδιοπάθειες,  παχυσαρκία, ηπατικές βλάβες, νευρολογικές διαταραχές, καθώς και προβλήματα στον μεταβολισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ίχνη της ουσίας εντοπίστηκαν ακόμη και στο μητρικό γάλα αλλά και στο αίμα εγκύων γυναικών. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ανησυχητικά ευρήματα στις έρευνες για τις επιπτώσεις της ουσίας αυτής προκύπτουν από πολύ χαμηλότερη έκθεση στην ουσία από το θεσμοθετημένο όριο ασφάλειας από την αρμόδια Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για την Ασφάλεια των Τροφίμων (ΕFSΑ), που είναι τα 50 μg/kg σωματικού βάρους. Επιστήμονες από όλο τον κόσμο καλούν τις αρμόδιες αρχές να αναθεωρήσουν επί το αυστηρότερον τα όρια ασφαλείας της ουσίας αυτής ή και να την απαγορεύσουν ολοσχερώς.
                Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τα όρια ασφαλείας των χημικών ουσιών όπως η BPA ορίζονται με βάση τοξικολογικά πειράματα που διεξάγονται σε πειραματόζωα τα οποία εκτίθενται σε ιδιαίτερα υψηλές δόσεις της εκάστοτε ουσίας. Με βάση αυτά τα στοιχεία εξάγεται και η πιθανή επίδραση στον άνθρωπο. Παρ΄ όλα αυτά όμως αυτός ο τρόπος καθορισμού των ορίων είναι λανθασμένος διότι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες όπως η ΒΡΑ μπορούν να προκαλέσουν ορμονικές διαταραχές στον οργανισμό ακόμη και σε απειροελάχιστες ποσότητες.
                Τα πλαστικά προϊόντα με BPA συνήθως δεν φέρουν κάποια ένδειξη αλλά αν στον πάτο του μπουκαλιού ή του σκεύους που χρησιμοποιούμε υπάρχει η ένδειξη του τριγώνου με τα βελάκια ανακύκλωσης με τον αριθμό 7 στο κέντρο, τότε το προϊόν περιέχει BPA.

 Η ΕΝΚΗ ζητά από το αρμόδιο υπουργείο την ολική απαγόρευση άμεσα της χρήσης της εν λόγω ουσίας όπως έχουν κάνει κάποιες λίγες δυστυχώς χώρες πχ Καναδάς, Δανία κλπ τουλάχιστον σε
σκεύη που χρησιμοποιούνται για βρέφη και παιδιά, καθώς και την σταδιακή απαγόρευση χρήσης της ουσίας αυτής. Έως τότε η ΕΝΚΗ ζητά την υποχρεωτική και ευκρινή σήμανση των πλαστικών σκευών με την παραπάνω σήμανση και την ένδειξη επικίνδυνο για την υγεία των καταναλωτών.
 Ή Ένωση Καταναλωτών Ηρακλείου Κρήτης (ΕΝΚΗ) συμβουλεύει τους καταναλωτές:
 Αποφύγετε κατά το δυνατόν τα πλαστικά στην καθημερινότητά σας.

1. Προσπαθείτε να χρησιμοποιείτε γυάλινα μπιμπερό.
2. Αποφύγετε να θερμαίνετε δοχεία από BPA (πολυκαρβονικά) πλαστικά σε φούρνο μικροκυμάτων.
3. Μη βάζετε ζεστό νερό ή γάλα σε μπιμπερό που είναι φτιαγμένο από BPA (πολυκαρβονικά) πλαστικά.
4. Μη βάζετε ζεστό καφέ και άλλα ροφήματα σε πλαστικό κύπελλο.
5. Να αποφεύγουμε να περιτυλίγουμε τρόφιμα με εύκαμπτες μεμβράνες από PVC. Η μετανάστευση της BPA ευνοείται ακόμη περισσότερο όταν το περιεχόμενο της πλαστικής συσκευασίας είναι λιπαρό.
6. Να μην αποθηκεύουμε σε πλαστικά μπουκάλια οινοπνευματώδη ποτά με περιεκτικότητα σε αλκοόλ πάνω από 10% - 12%.
7. Να επιλέγουμε χυμούς και γάλα σε χάρτινες συσκευασίες και όχι σε πλαστικά μπουκάλια.
8. Να αγοράζουμε λάδι σε γυάλινες φιάλες και όχι σε πλαστικές συσκευασίες. Το γυαλί είναι χημικά αδρανές και δεν επηρεάζεται από τη θερμοκρασία των τροφίμων - θεωρείται το ασφαλέστερο υλικό συσκευασίας.